Pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliği veya insulinin etkisine dokularda direnç olması sonucu kandaki şeker miktarının yükselmesi ile ortaya çıkan ömür boyu devam eden bir hastalıktır. Besinler, vücudun başlıca yakıtı olan şekere dönüşmek üzere parçalanırlar. Daha sonra bu şeker kana geçer ve kandaki şeker düzeyi yükselmeye başlar. Sağlıklı bireylerde kana geçen şeker pankreastan salgılanan insülin hormonu yardımıyla hücrelere taşınır. Diyabetli bireylerde insülin eksik veya etkisiz olduğu için şeker hücre içine giremez ve kanda miktarı yükselir.
Diyabetin Tipleri:
Tip 1 diyabet: Vücut çok az veya hiç insülin salgılamaz.
Tip 2 diyabet: Vücut insülin salgılar fakat yeterli kullanılmaz.
TİP 1 DİABETES MELLİTUS (İnsüline Bağımlı Diabetes Mellitus)
Tip 1 Diyabet Pankreasın beta hücrelerinden salgılanan insülin hormonunun tamamen salgılanmaması sonucu ortaya çıkan, ömür boyu süren bir metabolizma hastalığıdır. Özellikle;
• Çocuk ve gençlerde
• Ani olarak başlar,
• Hastaların vücut ağırlığı genelde normaldir.
• İnsülin üretimi çok az veya yoktur
• Çok su içme, sık idrara çıkma, acıkma, kilo kaybı gibi belirtiler ile kendini gösterir.
Bu hastaların mutlaka doktor ve diyetisyen kontrolünde Tip 1 Diyabete özel beslenme programı uygulaması yapılmalı ve insülin dozları ayarlanmalıdır.
TİP 2 DİABETES MELLİTUS ( İnsüline Bağımlı Olmayan Diabetes Mellitus)
Genellikle orta yaş aralığında başlayan (40 – 65), pankreastan salgılanan insülin hormonun yetersiz salgılanması sonucu ortaya çıkan, özellikle kronik rahatsızlığı olan kişilerde daha sık karşılaşılan bir metabolizma hastalığıdır. Özellikle,
• Genelde 40 yaş üstü kişiler görülen
• Yavaş başlayan bir rahatsızlıktır.
• Genetik yatkınlık söz konusudur.
• Şeker hastalarının büyük çoğunluğu obezdir.
• İnsülin üretimi normal/az/çok
• Genellikle kilo verememe nedeni olarak belirti göstermektedir.
Tip 2 diyabet hastalarının mutlaka doktor ve diyetisyen kontrolünde, kişiye özel beslenme programı, fiziksel aktivite ve ilaç tedavisi(gerekiyorsa) uygulanmalıdır.
Kimler Diyabet Hastasıdır?
• Yapılan tahlillerde Hba1c değeri %6.5’in üstünde olanlar,
• Açlık kan şekeri 126mg/dl veya daha yüksek çıkanlar.
• Tokluk kan şekeri 140mg/dl veya daha yüksek çıkanlar.
DİYABET HASTALARININ BESLENMESİNDE DİKKAT ETMESİ GEREKENLER;
• Aileniz için pişirilen, “sağlıklı” her besin sizin için de uygundur.
• Her gün her besin grubundan yemelisiniz.
• Kompleks karbonhidratları tercih etmeli ve lif alımını arttırmalısınız.
• Daha fazla nişastasız sebze (brokoli, ıspanak), meyve ve bakliyat tüketin.
• Tahılların en az işlenmiş olan, tam tahıllı buğday ürünlerini tercih etmelisiniz.
• Patates ve işlenmiş tahıllardan kaçının (beyaz ekmek, beyaz makarna, vs.).
• Yağ, şeker ve tuzu mümkün olduğunca az kullanın.
• Sağlıklı et tercih edin (balık, yağsız kırmızı et, tavuk eti).
• Sağlıklı yağlar tercih edin; zeytin yağı, kabuklu yemişler (badem, ceviz, vs.).
• İlk gıda alımını takiben belli bir süre sonra beyindeki tokluk merkezi uyarılacağı için ne kadar yavaş yemek yenilirse o kadar az kalori alımı ile bu süreye ulaşılmış olur.
• Tokluk hissedince yemeye devam etmeyin.
• Sabredin. Belli gıdalara olan düşkünlük zamanla kaybolabilir ve tercihler değişebilir. Yeme alışkanlığınız iyi yönde değiştikçe zamanla eskiden çok sevdiğiniz gıdalar çok tatlı ve ağır gelmeye başlayacak ve gıda tercihiniz kendiliğinden sağlıklı yöne kayacaktır.
• Diyabet şekerin sıfırlanması demek değildir. Çok ufak miktarda ve seyrek olarak tatlı tüketilebilir. Bu durumda aynı öğündeki karbonhidrat içeren gıdalar (ekmek, makarna, pilav vb) kısıtlanmalıdır. Yavaş ve tadına vararak yerseniz az miktarda yiyerek tatlı isteğinizi de gidermiş olursunuz. Tek başına değil öğünle beraber alınması tatlının yol açacağı ani ve aşırı kan şekeri yükselmesini önleyecek hem de tok olduğunuz için az bir miktar bile yeterli olacaktır.